Sikhi Forever

*ਕੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਕਰਨਾ ਸਿਮਰਨ ਹੈ?* ਸਾਨੂੰ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰ ਰਟਨ ਤੋਂ ਵਰਜਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਫਸੋਸ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਗਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੇ ਕੱਢਿਆ, ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਲਤਾਨ ਹੋ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਅੱਜ ਇਹ ਅਖੌਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਚਲ ਪਈ ਹੈ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ-ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਹਿਣਾ ਹੀ ਸਿਮਰਨ ਹੈ ਜਾਂ ਨਾਮ ਜੱਪਣਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ‘ਵਾਹਿਗੁਰੂ’ ਅਖਰ ਗੁਰਮੰਤ੍ਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ (ਸੱਚ ਦਾ ਗਿਆਨ) ਹੀ ਗੁਰਮੰਤ੍ਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਵਿਚਾਰ ਕੇ, ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣਾ ਹੀ ਨਾਮ ਜੱਪਣਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਇੱਕ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਰਟਨਾ ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਰੋਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਗੁਰਮਤਿ। ਪਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੁੱਕ ਦੇ ਅਖਰੀ ਅਰਥ ਕਰ ਕੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਹੀ ਗੁਰੂ ਦਾ ਮੰਤ੍ਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਰਸਨਾ ਨਾਲ ਜਪਿ ਕੇ ਹੀ ਹਉਮੈ ਦੂਰ ਹੂੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤੁੱਕ ਹੈ:- “ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਗੁਰਮੰਤ੍ਰ ਹੈ ਜਪੁ ਹਉਮੈ ਖੋਈ॥” ਇਹ ‘ਤੁੱਕ’ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ 13ਵੀਂ ਵਾਰ ਦੀ ਦੁਸਰੀ ਪਉੜੀ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ। ਇਸ ‘ਤੁੱਕ’ ਦੇ “ਭਾਵ ਅਰਥ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ ਕਿ:- ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ (ਵਾਹਿਗੁਰੂ) ਦੇ ‘ਸੱਚ ਦੇ ਗਿਆਨ’ (ਗੁਰਮੰਤ੍ਰ) ਨਾਲ ਜੁੜ (ਜਪੁ) ਕੇ ਹਉਮੈ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।” ਰੱਬ ਨੂੰ ਹਰ ਥਾਂ ਹਾਜ਼ਰ ਨਾਜ਼ਰ ਜਾਣ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅਤੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ (ਪਵ

ਇਕ ਵਾਰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਇਕ ਪਿੰਡ ਗਏ ਪਿੰਡ ਦਾ ਹਰ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਘਰ ਆ ਕੇ ਪਰਸ਼ਾਦਾ ਛਕੋ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਰਾਜ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਪਿੰਡ ਪੂਰਾ ਇੱਕ ਮਹਿਨਾ ਰਹਾਂਗੇ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਦੀ ਇਕ ਲਿਸਟ ਬਣਾ ਲਈ ਪੰਦਰਾਂ ਤੋ ਵੀਹ ਦਿਨ ਲੱਗ ਗਏ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਉਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ , ਫਿਰ ਇਕ ਦਿਨ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਇਕ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਅਵਾਜ ਮਾਰੀ ਸਰਪੰਚ : ਸੁਣ ਸਮਨ….! ਸਮਨ: ਹਾਂਜੀ ਸਰਪੰਚ ਜੀ .. ਸਰਪੰਚ : ਪੁੱਤਰ ਜਿਹੜੀ ਮੈਂ ਲਿਸਟ ਬਣਾਈ ਹੈ ਇਹਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਕੱਲ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਛਕਣ ਦੀ ਵਾਰੀ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਹੈ ਕੱਲ ਸਾਰੀ ਸੰਗਤ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਛੱਕੇਗੀ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੰਗਰ ਪਕਾਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰੋ ਤੇ ਜੋ ਵੀ ਸਮਾਨ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਲੈ ਕੇ ਰੱਖ ਲਵੋ ਸਮਨ: ਜੀ ਠੀਕ ਹੈ ਜੀ ਮੈ ਬਾਪੂ ਜੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਲੈਨਾਂ । ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਸਮਨ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ ਸਮਨ ਆਪਣੇ ਘਰ ਗਿਆ ਅੱਗੇ ਉਸ ਦੇ ਬਾਪੂ ਜੀ ਜਿਨਾ ਦਾ ਨਾਮ ਮੂਸਾ ਹੈ ਉਹ ਬੈਠੇ ਨੇ ਸਮਨ : ਬਾਪੂ ਜੀ ਮੂਸਾ: ਹਾ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਆਇਆ ? ਸਮਨ : ਹਾ ਜੀ ਬਾਪੂ ਜੀ ਤੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਸਰਪੰਚ ਜੀ ਮਿਲੇ ਸੀ ਉਹਨਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੱਲ ਸਾਡੇ ਘਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਸੱਕਣ ਗੇ ਮੂਸਾ : ਇਹ ਤਾ ਬਹੁਤ ਖੁਸੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਪੁੱ

A  kanga  is a small wooden comb that Sikhs usually use twice a day. It is supposed to be kept with the hair at all times. Combs help to clean and remove tangles from the hair, and are a symbol of cleanliness. Combing their hair reminds Sikhs that their lives should be tidy and organized. The  Sikhs  were mandated by  Guru Gobind Singh  at the  Baisakhi   Amrit Sanchar  in 1699 to wear a small comb called a Kanga at all times. Kanga must be kept by all baptised  Sikhs  ( Khalsa ), after a mandatory religious commandment given by  Guru Gobind Singh   (the tenth Guru of Sikhism)  in 1699. This was one of five articles of faith, collectively called  Kakars  that form the externally visible symbols to clearly and outwardly display one's commitment and dedication to the order ( Hukam ) of the tenth master and become a member of  Khalsa . The Khalsa is the "Saint-Soldier" of Guru Gobind Singh who stated: The Kanga is an article that allows the Sikh to care for his or h

Sikh Rehat Maryada:The Code of Sikh Conduct This document is the  Official Sikh Code of Conduct.  There were a number of attempts in the eighteenth century following the death of Guru Gobind Singh to produced an accurate portrayal of Sikh conduct and customs. These attempts were inconsistent with many of the principles of the Gurus and were not accepted by the majority of Sikhs. Starting early this century in 1931 an attempt was made by the Shromani Gurudwara Parbandhak Committee (S.G.P.C.) to produce a modern standard Rehat. These efforts involved the greatest Sikh scholars and theologians of this century who worked to produce the current version. The document produced has been accepted as the official version which provides guidelines against which all Sikh individuals and communities around the world can measure themselves. The Rehat Maryada is the only version authorized by the Akal Takht, the seat of supreme temporal authority for Sikhs. It's implementation has suc

Sri Harmandir Sahib, popularly known as Golden Temple, literally means "the House of God”. The shrine consists of Darbar Sahib, which is surrounded by the Holy Tank (Amrit Sarovar). It was constructed under the aegis of Guru Arjan Dev Ji, the Fifth Sikh Guru. He wanted to build a common place of worship for the Sikhs, providing a common platform where all the Sikhs could gather and offer prayer to the Almighty. This wish initiated the idea of constructing Golden Temple and subsequently, he designed the architecture of the temple. Prior to him, Guru Amardas Sahib, the third Guru, had planned the excavation of the Holy Tank (Amrit Sarovar), but it was executed only by Guru Ramdas Sahib, under the supervision of Baba Budha Ji. The earlier Guru Sahibs acquired the site from the Zamindars (landlords) of native villages. The plan to establish a town settlement was also made. Therefore, the construction work on the Sarovar (The Tank) and the town started simultaneously in 1570. The t

ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਸਤਗੁਰ, ਅਸ਼ਟਮ ਬਲਬੀਰਾ, ਬਾਲਾ ਪ੍ਰੀਤਮ, ਅੱਠਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਧੰਨ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੌਰ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ੭ ਜੁਲਾਈ ੧੬੫੬ ਈ. ਨੂੰ ਮਾਉਬਾਦ ਜੁਲਫੀਕਰ ਅਰਦਾਸਤਾਨੀ ਜੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾਬਿਸਤਾਨ-ਏ-ਮਜਾਹਿਬ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡ ਥਾਪਲਪੁਰ ਜਿਲ੍ਹਾ ਅੰਬਾਲਾ ਵਿਖੇ ਹੋਈਆ। ਆਪ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਰਾਮ ਰਾਏ ਨੇ ਅੌਰੰਗਜੇ਼ਬ ਦੇ ਅਸਰ ਰਸੂਖ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਬਾਣੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ । ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਗੁਰਆਈ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦਾ ਵਾਰਸ ੫ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਅਕਤੂਬਰ ੧੬੬੧ ਈ. ਨੂੰ ਥਾਪ ਦਿੱਤਾ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਰਾਮ ਰਾਏ ਨੇ ਅਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਕਾਮਯਾਬੀਆਂ ਮਿਲਿਆਂ ਪਰ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਨਾ ਚੱਲ ਸਕਿਆਂ।  ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਿਰੁੱਧ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ । ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ “ਮਾਤਾ ਦਾ ਮਾਲ” ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸਖਤ ਰੋਸ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਲੈਣ ਲਈ ਰਾਮ ਰਾਏ ਨੇ ਪੰਡਤ ਵੀ ਭੇਜੇ । ਪਿੰਡ ਪੰਜੋਖਰਾ(ਅੰਬਾਲਾ) ਵਿਖੇ ਜਦ ਇੱਕ ਪੰਡਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਹੈ – ਤੁਸੀ ਗੀਤਾ ਦੇ ਅਰਥ ਕਰੋ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਗੁੰਗੇ ਭਾਈ ਛੱਜੂ ਝਿਵਰ ਵੱਲ ਅਮ੍ਰਿਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕਰ ਕੇ ਅਰਥ ਸਮਝਾਉਣ ਨੂੰ ਕਿਹਾ। ਭਾਈ

Because I have not to worship and appease many a God and a goddess and seek the help of so many of them to meet my needs. Rather I depend upon one God who is Omnipresent and is with me where-so-ever I be. My God has no equal and has none to fear from. By praying to Him I seek the protection of One who is Himself fearless and makes me lose all my fears. My God is kind and merciful and does forgive my sins if I sincerely pray for that. My God is all powerful and because He is always at my beck and call, my enemies dare not touch me. I have no rituals to perform to seek his help. I simply meditate on certain of His qualities and He stands by me in the particular form and shape of that quality. I can meditate on His qualities any where, any time and on every occasion and my seeking His help is so simple and easy that it tempts me to be a Sikh. Because I need not go from door to door to seek guidance and advice. I have all guidance and advice incorporated in one and only one Hol

ਸ਼ਰਧਾ  ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਰਥ ਇਹ ਹਨ। ਸ਼ਰਧਾ-ਯਕੀਨ, ਭਰੋਸਾ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼, ਨਿਸ਼ਚਾ, ਮੁਰਾਦ, ਪ੍ਰੀਤ ਆਦਿਕ। ਸ਼ਰਧਾ ਵੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੈ ਗਿਆਨਵਾਨ ਸੱਚੀ ਅਤੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਝੂਠੀ ਸ਼ਰਧਾ। ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾ ਰੱਬ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਰਾਹੀਂ ਰੱਬ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਝੂਠੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਰੱਬ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਵਫਾਦਾਰੀ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਨ ਵਿੱਚ ਅਸਲੀ ਉਤਸ਼ਾਹ, ਲਗਨ, ਤੜਪ, ਪਵਿਤ੍ਰਤਾ ਅਤੇ ਅਰਦਾਸ ਇਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਪੱਕ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਮੱਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਕਰਤੇ ‘ਤੇ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਰੱਬੀ ਭਗਤਾਂ, ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਹਿਬਾਨਾਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬਾਣੀਕਾਰਾਂ ਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੱਖ ਦੀ ਅਟੱਲ ਸ਼ਰਧਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾ ਰੱਬੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੱਬੀ ਗੀਤ ਗਾਉਣ, ਉਸ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਹੁਕਮ ਰਜ਼ਾਈ ਚੱਲਣ ਦੀ ਆਸਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਈ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਭ੍ਹਾ ਗੁਰਮਤਿ ਮਾਰਤੰਡ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ਰਧਾਵਾਨ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁਰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਾ ਦ੍ਰਿੜ ਨਿਵਾਸ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਆਤਮ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪੂਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਏ ਕਿ ਇਹ ਸੱਚਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਜਾਂ ਮਿਥਿਆ (ਝੂਠਾ) ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੇਤ ਨੂੰ ਖੰਡ, ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਨਾਲ ਚਮਕਦੇ ਮਾਰੂਥਲ ਨੂੰ ਜਲ, ਕਿਸੇ ਮੰਤ੍ਰ ਜੰਤ੍ਰ ਤੋਂ ਰੋਗ ਦੀ ਨਵਿ

ਇਹ ਸਵਾਲ ਹਰ ਇਕ ਸਿੱਖ ਤੋਂ ਜਵਾਬ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਐ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਅਖਵਾਉਣ ਵਾਲਿਓ ! ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਅਤੇ ਕਿਹੜੇ ਕੰਮਾਂ ਕਰਕੇ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਮੰਨਦੇ ਹੋ? ਇਹ ਸਮਾਜ,  ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰੀਤਾਂ-ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਧਰਮ-ਕਰਮ ਸਮਝ ਕੇ, ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੌਤ ਤਕ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰੀਤਾਂ-ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਢੋ ਹੀ ਬੜੀ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਰੱਦ ਕਰਕੇ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵੀਂ ਨਿਰੋਈ ਸੱਚ ਆਧਾਰਿਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖ-ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸ਼ਬਦ- ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅੰਦਰ ਦਰਜ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ, ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਹੀ ਸਿੱਖ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਲਿਖਾਰੀ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਹਿਮਦ ਕਾਦੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਕੇ, ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਲੱਗ-ਭੱਗ ਤਿੰਨ ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣਿਆ, ਸਮਝਿਆ, ਮੰਨਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਹ ਲੋਕ ਕੌਣ ਸਨ? ਜਵਾਬ ਹੈ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਅਣਗਿਣਤ ਸ਼ੂਦਰ ਲੋਕ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਬਣ ਕੇ, ਇਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕੌਮ ਬਣਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਸ